Stichting Eerherstel Joodse begraafplaats Zeeburg

“Eerherstel” voor een vergeten begraafplaats

De begraafplaats in 2011 (foto Emile van Kreveld).

De stichting Eerherstel heeft er welbewust voor gekozen slechts een klein deel van de begraafplaats te herstellen. Het resultaat is een monument dat recht doet aan het karakter van de begraafplaats zonder de natuurwaarde van het gebied aan te tasten. Hersteld werd een volwassenvak van zes rijen zerken uit de periode 1883-1885 en later ook het daar direct aan grenzende kindervak uit dezelfde periode. Het geheel grenst aan de Valentijnkade, wat het makkelijk toegankelijk maakte: in de daar in 1925 geplaatste muur zat een poort waarin nu een nieuw toegangshek is aangebracht. De pagina’s Film en Foto’s geven een indruk van het verrichte werk. Op eerdere vakken staan minder stenen, terwijl latere vakken inmiddels dicht bebost zijn, waardoor herstel zeer ingrijpend zou zijn.

De eerste fase van de restauratie werd uitgevoerd in de jaren 2013-2014. Vrijwilligers, onder wie groepen Marokkaanse en joodse jongeren, hebben het betrokken terrein vrijgemaakt van het dichte struikgewas dat er groeide. Professionele steenhouwers hebben vervolgens zo’n honderd grafstenen gerepareerd en op een nieuwe fundering herplaatst. Vrijwilligers van de stichting Boete en Verzoening hebben daarna nog een reeks stenen verfraaid door de letters erop met zorg te zwarten.

De begraafplaats in 2018.

De begraafplaats met daarop aangegeven de gerestaureerde stenen en de plaats van hek en grindpad.

Van het enkele tientallen meters brede stuk tussen de muur de de gerestaureerde stenen nam men aanvankelijk aan dat het leeg was. Er lagen wat fragmenten van zerken maar niets suggereerde dat hier graven lagen. Ook de joodse gemeente ging ervan uit dat het om maagdelijke grond ging. In 2012 en 2015 zijn er nog twee mensen begraven. Kort daarop bleek uit onderzoek van Bart Voorzanger dat die schijnbaar willekeurige zerkfragmenten in feite de restanten waren van de iets meer dan tien grafstenen die ooit hadden gestaan op het kindervak van die vroege jaren 1880 waarop zo’n zestienhonderd kinderen begraven zijn. In 2017 zijn ook de stenen van dit kindervak hersteld en herplaatst.

Over het grootste deel van het grote zuidelijke perceel liep ooit een kaarsrecht middenpad, maar reconstructie daarvan bleek erg lastig. In plaats daarvan biedt een enigszins meanderend pad bezoekers de gelegenheid zich een indruk te vormen van het natuurgebied dat hier ontstaan is. Het pad voert langs nog enkele oudere stenen.

Aan de Valentijnkade werd in 2014 een informatiebord geplaatst dat voorbijgangers in kort bestek iets vertelt over de betekenis van Zeeburg.